FOCUSING

‘Focusing’ (focussen, ‘inzoomen’) is het zich concentreren op een innerlijk gevoel dat je in jezelf oproept volgens een bepaalde methodiek.

Het doel is om je eigen, authentieke weg te vinden, en je niet te laten mis- of afleiden door externe factoren. In plaats van je te richten naar wat ‘de anderen’ verwachten, wat traditie of cultuur ‘voorschrijven’, of je te laten overrompelen door je emoties, gaat het er om na te gaan (‘to sense’, te ‘sensen’, te voelen) wat er diep in je eigen innerlijk leeft, waar het je eigenlijk om gaat. De weg daarbij bestaat uit het verhelderen en je verder bewust worden van spanningsvolle gebieden, onderwerpen waar je steeds mee bezig bent, of die je overvallen, die je in beslag nemen. Het gaat om gevoelens die soms overladen zijn door emoties waardoor het probleem niet helder is; de gevoelsgebieden waar het om gaat zijn vaak nog vaag en onduidelijk, je bent er over aan het tobben, je bent in verwarring. Dat de gevoelens waar het om gaat voor ons belangrijk zijn vertelt ons lichaam ons: we voelen het fysiek.

Het gaat om ‘a felt sense’: een geheel van gevoelsgewaarwordingen dat zich nog nader aan ons bekend zal maken, dat er nog niet helemaal en helder is.

Hoe worden we ons nu bewust van de inhoud en betekenis van deze in eerste instantie nog zo vage gevoelsgebieden?

Door ‘focusing’. Je concentreert je op een (probleem)gebied; daarbij komt een bepaald gevoel omhoog, dat eerst nog als onhelder wordt ervaren; door toepassing van de aangegeven stappen word je je steeds bewuster van dat gevoel, en ontstaat er een nieuw perspectief, waarbij het lichaam je de weg wijst. Het is een proces waarbij we van onbewust naar steeds meer bewust toewerken, en dat eerst uitmondt in een fysieke verandering, en vervolgens in een mentale verandering. De gevoelde verandering (‘shift’ - zoiets als blikwisseling, iets ineens vanuit een ander perspectief ervaren) is in essentie hetzelfde als het bevrijdende inzicht van het creatieve proces (plotseling doorbrekend inzicht; Aha-Erlebnis).

Het helpt ons om vaste patronen, vicieuze cirkels waarin we in verzeild zijn geraakt te doorbreken. Het is geen vorm van ‘zelftherapie’ in de betekenis van ‘de pijn ingaan’ en daarin blijven, steeds in hetzelfde cirkeltje rondgaand; het is een optimistische benadering die uitgaat van de menselijke mogelijkheden.

Er is veel meer in ons aanwezig dan datgene waar we ons van bewust zijn. Ons ‘dieper weten’ kan ons helpen onze innerlijke pijn te begrijpen, en kan ons een weg wijzen om er mee om te gaan. Niet alleen onze hersenen zijn daarbij betrokken: ons dieper weten zit in ons lichaam opgeslagen, en kan tot onze beschikking komen door een samenspel van lichaam en geest.

De linker en rechter hersenhelft werken hier samen: de linker hersenhelft is het gebied van de taal en de logica (het benoemen vindt hier plaats), en de rechter hersenhelft is het gebied van de gevoelens, de creativiteit. Het gebied van de rechter hersenhelft is meer verbonden met onze fysieke gewaarwordingen.

Bij ‘focusing’ blijven we niet in het gebied van de logica hangen, maar werken beide hersenhelften samen, waardoor creatieve processen plaatsvinden. Het lichaam wijst je de weg, daar kun je op vertrouwen.

Wat is nu precies een ‘felt sense’, een waargenomen gevoel, in de betekenis die er bij ‘focusing’ aan gegeven wordt? Het is een ‘lichaamsbewustzijn’ van een situatie, een gebeurtenis of persoon. Een ‘interne aura’ dat alles bevat wat je op dat moment voelt en weet over het betreffende onderwerp. Het komt tot je als een geheel, niet detail voor detail. Net als een smaakgewaarwording, of de ervaring van het geluid van een snaar. Een dergelijk waargenomen gevoel komt niet tot je via woorden, of via het denken; daarom is het moeilijk in woorden weer te geven.

Een voorbeeld. Denk aan twee personen die in je leven een belangrijke rol spelen. Merk de ‘innerlijke aura’ op die ontstaat wanneer je aandacht naar een van de personen gaat. Die bestaat niet uit een verzameling feitelijke gegevens die je beetje bij beetje herinnert, nee, het is één geheel dat in één keer tot je komt in de vorm van een lichamelijke gewaarwording, een ‘felt sense’; het bevat alle gegevens die je over die persoon hebt opgeslagen: feiten, emoties, gevoelens, alles. Al die gegevens zijn niet opgeslagen in de geest (de ‘mind’), maar in het lichaam. Het lichaam is een biologische computer met een enorme data-base.

Ga met je aandacht heen en weer, van de ene persoon naar de andere, en neem je innerlijke reactie waar. Er zal dan een gewaarwording zijn van verschillen: de totaliteit van de ene persoon geeft een heel andere ervaring dan de totaliteit van de andere persoon. Vraag jezelf: waarom verhoud ik me op die manier tot de een, en op die andere manier tot de ander? Alleen het lichaam weet het antwoord.

Onderken dat ‘felt sense’ niet identiek is aan emoties. Boosheid, verdriet, agressie, jaloezie, blijdschap, ontroering doen zich direct voor, staan als het ware vooraan om herkend te worden. Maar er is meer, emoties zijn de top van een ijsberg. Ze maken deel uit van het geheel dat ‘felt sense’ (waargenomen totaliteit) wordt genoemd.

Het kan zijn dat je geest, je ‘mind’, protesteert bij het verkennen van de ‘vage’ gevoelens omdat het geen controle heeft over dit proces; je ‘mind’ wil logische antwoorden, door het denken verkregen, en wil logische verklaringen. ‘Sensen’ ontglipt aan de normale logica. Het is een vorm van communiceren met het lichaam op een niet-rationeel niveau.

Gevoelens ontstaan vanuit het lichaam; je kunt gevoelens beïnvloeden door vanuit het lichaam te werken. Immers: een ‘felt sense’, een waargenomen geheel van gevoelens, heeft de kracht in zich om te kunnen veranderen. Een verandering van gevoelservaring (‘a shift of a felt sense’) kan plaatsvinden. Dit is onveranderlijk een prettige sensatie, die lijkt op spanningsvermindering, opluchting (‘unstuck, uncramp’).

Een vergelijking. Je gaat een dagje naar familie, en je hebt het gevoel dat je iets vergeet, maar je weet niet wat. Je lichaam weet het, maar jij weet het nog niet. Het schiet je niet te binnen, en je gaat weg, maar het zit je niet lekker. Je zit in de auto en denkt er steeds over, maakt je zorgen. Je probeert te gissen wat het is, maar steeds zegt je gevoel dat dat het niet is. Dan, plotseling, duikt het op: je hebt de vakantiefoto’s die je wilde laten zien vergeten! Die ‘ontdekking’ lucht op, er kan een zucht van verlichting ontsnappen: ‘Hè, hè, nu weet ik wat het is.’ Ondanks dat het niet leuk is dat je de foto’s vergeten bent, ben je toch opgelucht. Je weet nu wat je bezighield.

Dit nu is een van de sleutelkenmerken van ‘a shift in a felt sense’: het betreft altijd de lichamelijke sensatie van het loslaten van fysieke spanning, van opluchting. We noemen deze perspectiefwisseling van een onbegrepen spanningsgevoel naar opluchting de ‘body-shift’.

Het voorbeeld van de foto’s betreft een klein ongemak. Maar er kunnen ook gebieden in je leven zijn waar je het moeilijk mee hebt, waarin je je hulpeloos voelt. In al die gevallen weet het lichaam heel veel, veel meer dan datgene waarvan je je bewust bent. Het lichaam is dan ook de bron waaruit we onze hulp kunnen putten.

Waarom vindt de ‘body-shift’ plaats? De eerst verborgen kennis komt beschikbaar voor je bewustzijn; je kunt het nu gebruiken in een rationeel plan om effectief actie te kunnen ondernemen. Je weet nu het waarom en het hoe, je weet nu hoe iets op te vatten, of hoe te handelen; er is klaarheid in de situatie gekomen. Dit geeft een gevoel van opluchting: ‘Ja natuurlijk, zo is het! Dat moet ik doen!’ Ook als je niet direct actie kunt ondernemen ontspant je lichaam: er valt iets van je af; je lichaam ontspant. Je voelt je anders. Je kijkt nu heel anders tegen je situatie aan. Er is een perspectiefwisseling.

Over het algemeen is enige oefening nodig; toepassing van deze methode vraagt een houding die gericht is op zelfobservatie.

‘Focusing’ is zowel een praktische methode als een filosofie; het gaat uit van de wijsheid van het lichaam, het biedt mogelijkheden om je eigen authentieke weg te vinden, en ook om de rijkdom die anderen te bieden hebben te ontdekken door goed te leren luisteren.

In de volgende documenten is het focussen verder uitgewerkt:

Focussen in zes stappen

Begeleiden bij het focussen